Winamer katten?
Onlangs kwam ons dorp in het nieuws. Omrop Fryslan besprak het beeld dat staat bij de E.P. de Boerschool.
Deze nieuwe school werd in 1990 in gebruik genomen, maar zou nog worden gecompleteerd met een kunstwerk. Met de totstandkoming van dat kunstwerk hebben zich diverse commissies bezig gehouden, hetgeen misschien een verklaring is voor de tijd die het heeft geduurd voordat het er kwam. Bij de formulering van de opdracht kwam het bouwteam van de school in actie, de gemeentelijke adviescommissie welzijnsaangelegenheden en van de provincie de Fryske Kulturried en de adviescommissie beeldende kunst.
Men is duidelijk niet over een nacht ijs gegaan.
De opdracht luidde tenslotte:
Het kunstwerk dient betrekking te hebben op de bijnaam van de Wijnaldumers: “Winamer katten”; Het kunstwerk moet iets uitbeelden; Het kunstwerk is niet als speelobjekt bedoeld, maar moet door de standplaats wel kindvriendelijk zijn wat materiaal en omvang betreft. Er werden drie kunstenaars uitgenodigd een ontwerp in te dienen. Uit de annalen blijkt dat er heftige discussie hebben plaatsgehad over de ingediende ontwerpen, maar uiteindelijk viel de keus op Andre van der Linden. In zijn toelichting op zijn schets schreef hij:
“Het silhouet van de ontworpen vorm is een kattekop, daarmee is het idee van de Winamer katten terug te vinden in het kunstwerk. De omvang van het ontwerp is in overeenstemming met de voorgestelde schaal. Het kunstwerk is van een eenvoudige voor kinderen aannemelijke beeldtaal. Het kunstwerk is uitgevoerd in roestvrijstalen buis en rood graniet zonder scherpe hoeken en randen en glad afgewerkt. Het is hierdoor degelijk kindvriendelijk.
Het ontwerp past als beeld in mijn werk.”
Het beeld is betaald door de gemeente, met een subsidie van de provincie.
Het is op 23 maart 1993 onthuld door wethouder J.C. de Kroon.
Tot zover de historie van iets waar vele dorpsgenoten dagelijks langs komen. Maar een belangrijke vraag is nog niet beantwoord, namelijk: waar komt de bijnaam van de Wijnaldumers eigenlijk vandaan?
Heeft die te maken met het, inderdaad, opvallende aantal katten in ons dorp, of is er een andere achtergrond? Navraag bij enkele vooraanstaande dorpsgenoten bracht geen oplossing.
Dank zij een goede vriendin kreeg ik nog enkele mogelijke suggesties aangereikt van twee lokale historici, t.w. Jan Gerlofsma uit Peins en Henk Kreger uit Franeker. Jan Gerlofsma bleek er een boekwerkje over in de kast te hebben staan en kwam met de volgende verklaring(en):
vanuit Groningen bleek men de eigengereide, goedgebekte Friese meisjes met die titel te benoemen: katten. Dat blijkt zelfs in een woordenboek opgenomen te zijn. Om op Fries grondgebied te blijven: jongens van naburige dorpen die strijd met elkaar hadden verzonnen allerlei bijnamen voor hun tegenstanders. Was er geen passende scheldnaam voorhanden, dan werd de tegenstander een kat genoemd als ze gemeen en laaghartig waren. Zo blijken ook de mannen uit Ried “katten” genoemd te worden (volgens Henk). Er blijkt daar ook een kattenstandbeeld te staan. Hij wist ook te melden dat soms de benaming “bunzing”,maar dan op z’n Fries, werd toegedicht De Peinsers worden ” Peinser roeken” genoemd n.a.v. de kweek van mosterdzaad in de omgeving , wat geoogst en bewerkt werd door de oudere mannen in het dorp. Deze werden de Peinser roeken genoemd waarschijnlijk omdat het licht en gemakkelijk werk was, net zoals een roek gemakkelijk zijn kostje bijeen scharrelt.
Kortom: de meest waarschijnlijke verklaring voor de herkomst is een geuzenbenaming door naburige dorpen, waarmee de lokale bevolking in onmin leefde m.n. de jonge mannen.

Aldus deze deskundigen.
Maar met alle respect voor deze waardevolle suggesties, wil het er bij mij toch niet in dat hiermee de definitieve verklaring is gegeven. Je mag toch verwachten dat er een meer concrete reden is voor deze specifieke bijnaam.
Ik besluit dit artikeltje daarom met de prangende vraag:
Waar komt de bijnaam Winamer katten vandaan???
W.L. van Harinxma thoe Slooten.